Projekt "Drugi obieg, poznajemy nieznany potencjał dzielnicy"

Projekt „Drugi obieg - odkrywamy nieznany potencjał dzielnicy” jest realizowany w ramach programu Narodowego Centrum Kultury: „Domy Kultury+ Inicjatywy Lokalne 2014”. Nasz dom kultury znalazł się na pierwszym miejscu w Polsce na liście rankingowej instytucji, które otrzymały dotację w ramach ww. programu.

W wiosennej części projektu zajmowaliśmy się analizą potencjału kulturotwórczego Chorzowa. Wspólnie z powołanym zespołem konsultacyjnym szukaliśmy oddolnych inicjatyw mieszańców w dziedzinie kultury, które nie były obecne do tej pory w działalności oficjalnych instytucji kultury naszego miasta. Diagnozowaliśmy też co jest naszym potencjałem, a czego brakuje naszym mieszkańcom w różnych obszarach szeroko rozumianej kultury.

Na podstawie danych diagnostycznych powstały kryteria i regulamin wsparcia oddolnych inicjatyw mieszkańców w dziedzinie kultury. Spośród pomysłów, które za pośrednictwem prostej aplikacji mieszkańcy naszego miasta złożyli, wybraliśmy pięć oddolnych inicjatyw, które dzięki udzielonemu wsparciu finansowemu realizowane będą jesienią w drugiej części projektu.

Celem projektu MDK BATORY „Drugi Obieg” jest:

• Zwiększenie udziału grup nieformalnych w życiu społecznym i kulturalnym dzielnicy Batory.
• Wzmocnienie aktywnych postaw u mieszkańców dzielnicy Batory i członków lokalnych grup
• nieformalnych realizujących oddolne inicjatywy
• Nawiązanie i zacieśnienie współpracy pomiędzy grupami nieformalnymi a domem kultury
• Zwiększenie wiedzy pracowników domu kultury o potencjałach, zasobach i potrzebach grup nieformalnych realizujących oddolne inicjatywy
• zwiększenie umiejętności związanych z prowadzeniem badań jakościowych
• zwiększenie świadomości mieszkańców dzielnicy o realizowanych oddolnych inicjatywach lokalnych.

Inauguracja pracy Zespołu Konsultacyjnego

Na początku prac nad diagnozą powołano Zespół Konsultacyjny składający się z pracowników domu kultury, dwóch przedstawicieli społeczności lokalnej oraz niezależnego eksperta. Na spotkaniu omówiono scenariusz procesu diagnostycznego oraz harmonogram kolejnych działań. Przedstawiciele Zespołu Konsultacyjnego z poza domu kultury zapoznali się z doświadczeniami z poprzednich działań diagnostycznych oraz dokumentami statutowymi, Misją domu kultury i dokumentem „Strategia Miejskiego Domu Kultury BATORY NA LATA 2010 - 2014”. Zespół ustalił również, że w pracy badawczej uwzględnione zostaną wyniki badania pt. „Sklep potrzeb kulturalnych”, realizowanego 20 stycznia 2014 - jako aktualny materiał badawczy.

Pierwsze spotkanie diagnostyczne zorganizowaliśmy z pomocą Chorzowskiej Strefy Wolontariatu. 

Spotkanie „My Wy Oni"  zrealizowane zostało na Sali Widowiskowej MDK Batory 21.05. Spotkanie odbyło się w formie debaty, a jego tematem było różne postrzeganie pokoleń i grup społecznych, zwłaszcza seniorów w aspekcie gwałtownego starzenia się populacji Chorzowa. Na spotkanie w roli debatantów zaproszono przedstawicieli organizacji pozarządowych, lokalnych instytucji publicznych (szkoły, domy opieki społecznej, kluby seniora, parafie), lekarzy, psychologów, miejskich aktywistów oraz lokalnych polityków.

Debata: „My wy oni” - 21.05.2014

W debacie głos zabierali również uczestnicy z widowni. W spotkaniu wzięło udział ok 140 osób.

Rekomendacje z dyskusji panelowej pt. My Wy Oni realizowanej w dniu 21.05.2014:

III Etapy polityki senioralnej w Chorzowie:

• I etap: Kluby seniora, zniżki na usługi, opieka medyczna
• II etap. Aktywni seniorzy sami sobie organizują formy spędzania czasu
• III etap. Seniorzy organizują przestrzeń społeczną swojego miasta, nie czekają aż ktoś im coś da, tylko aktywnie wpływają również na sytuację wszystkich mieszkańców (np. deliberują o skuteczności opieki zdrowotnej)

Głos opozycji:

• Seniorzy, to grupa, która po latach aktywnej pracy sama oczekuje, że ktoś się nimi zajmie.
• „60+” to nie senior - „70+” to dopiero senior i to jemu się coś należy i on wymaga opieki (podział na wczesnych i starszych seniorów).
• Seniorów dzieli się na tych fajnych (obecnych w mediach) i tych niefajnych, którzy organizują się w sposób nieatrakcyjny dla mediów (większość).

Polityka dla seniorów to namysł nad ich sytuacją.
Lokalna polityka senioralna to dyskusja o procesie starzenia się, a nie o osobach starszych.

Przestrzeń i miasto.

Miasto Chorzów przyjazne dla seniorów - czyli łatwe w obsłudze (proste załatwianie spraw - najlepiej w jednym miejscu)

Polityka senioralna - przykłady:

Co zrobić, żeby przeciwdziałać przewracaniu się seniorów (oszczędność na kosztach leczenia, poprawa jakości życia) ?

Jak i gdzie stworzyć ocieniony zakątek, z ławeczkami, w pobliżu toalety, gdzie seniorzy mogliby w upalne dni wyjść z przegrzanych mieszkań - co może zapobiec wielu atakom serca i wylewom (oszczędność na kosztach leczenia, poprawa jakości życia) ?

Jak animować seniorów, żeby nie tracili rezonu (jak ktoś ma chęci i zainteresowania to „się trzyma”, jak ktoś nie ma chęci i powodu do życia - to choruje i umiera) ?
Pomysły:

• Pecha Kucha dla seniorów
• Fontanna z ławeczkami (schładzanie, oczyszczanie i jonizowanie powietrza) toalety miejskie.

Drugie Spotkanie diagnostyczne - Fokus Spotkanie z grupą fokusową seniorów

Tego samego dnia (21.05) wieczorem spotkaliśmy się z zaproszoną grupą seniorów, aby porozmawiać o pomysłach na nowe inicjatywy z udziałem seniorów. W skład badanej grupy weszły osoby z klubów seniora i organizacji seniorskich spoza dzielnicy, aby nie powielać wymiany opinii z tymi samymi osobami, z którymi przeprowadziliśmy wcześniejsze badania. Po zapoznaniu grupy z wynikami poprzednich spotkań i przedstawieniu idei projektu oddaliśmy moderowanie spotkania animatorce Narodowego Centrum Kultury, która poprowadziła proces grupowy i poinformowała o rozwiązaniach na rzecz seniorów w innych ośrodkach miejskich.

Ta grupa seniorów zgłosiła wiele konkretnych pomysłów na inicjatywy lokalne, choć nie brakowało również żądań i narzekań na obecną sytuację seniorów.

Rekomendacje materiał zapisany w czasie rozmów:

Postulaty i problemy:

• Dostosowanie komunikacji miejskiej do możliwości seniorów (tramwaj , autobus),
• Brak toalet publicznych,
• Nie ma jednego podmiotu, gdzie można zgłaszać podstawowe problemy osób starszych,
• Miejsce przyjazne dla seniorów na wolnym powietrzu np. pod „Estakadą”,
• na ulicy jagiellońskiej (która jest piękna) są tylko dwie ławeczki ,
• dzieci odwiedzają kluby seniorów, ale z małymi dziećmi nie ma o czym rozmawiać,
• miejsca wymiany informacji na jakiś temat,
• „nie chcemy spotykać się z przedszkolami, ale młodzieżą”,

Pomysły na wydarzenia:

• jesienne spotkania międzypokoleniowe,
• spotkanie 3 pokoleń wspólne wycieczki i inne formy aktywności.
• spotkania dziadków z wnukami, kiedy zabiegani rodzice nie mają czasu,
• spotkania przy ognisku,
• projekty międzypokoleniowe (śpiew),
• jak sprawić aby, wiedza którą posiadają osoby starsze była przekazywana młodszym ?
• tworzenie przestrzeni do wspólnego spotkania,
• spotykajmy się i rozmawiamy o jakimś problemie ,
• Dziadek lub babcia jeżeli idą z wnukami - mogą wejść za darmo np. do skansenu teatru na kręgle

Odkryte grupy:

• Klub Serce

Rowerowy Spacer diagnostyczny

27 maja uczestnicy Zespołu Konsultacyjnego oraz wolontariusze wzięli udział w rowerowym spacerze diagnostycznym. W czasie 2 godzinnego raju rowerowego przeprowadzono rozmowy z ok. 30 osobami, głównie młodzieżą szkolną, ale również z osobami dorosłymi i seniorami. Rowerzyści prowadzili rozmowy przy klatkach schodowych, na placach zabaw, chodnikach, w miejscu spotkań młodzieży. Wycieczce towarzyszył dokumentujący wydarzenie fotograf. Analiza fotografii oraz dyskusja po powrocie do domu kultury pozwoliła na opracowanie wyników rozmów z mieszkańcami. Spostrzeżenia uczestników Rowerowego Spaceru Diagnostycznego zostały zapisane na kartkach Flipcharta i usystematyzowane.

Postulaty diagnostyczne:

Diagnoza miejsc:

• boiska za domem kultury - słabe nawierzchnie
• parking za domem kultury - dobre miejsce do gry w petanque (informacja do wykorzystania)
• brak stołów do szachów („bo prowokują do tego, żeby postawić alkohol”)
• barierki lepsze od ławek (dla gimnazjalistów) (na ławkach i tak siedzimy na oparciu)
• boisko ze sztucznej trawy lepiej żeby było zamknięte i wynajmowane - „jak coś jest trudno dostępne (nie dla wszystkich) to jest lepsze”
• ul. Farna, plac przy szkole - wszystko jest na miejscu. Skwer, ławki, sklepy, bar
• Wzgórze Hugona (Hugoberg) - jako niewykorzystane miejsce)

Diagnoza postaw:

• starsze panie lubią rozmawiać o chorobach (licytacja kto ma gorzej)
• „Tu jest strasznie …. Nawet gdyby tym ludziom dać coś za darmo to i tak nie przyjdą”
• „ Byli hutnicy: inteligentni ludzie jako bezrobotni są nieporadni”

Diagnoza pomysłów

• festyn rozproszony (bez sceny)
• miejsce informacji: Skup makulatury np. jako filia domu kultury: książki już są, jest międzynarodowa obsada (właściciel to Egipcjanin), ludzie spędzają tam wolny czas
• źródła informacji klienci skupu makulatury (stali bywalcy mogą być przewodnikami po dzielnicy)
• kultura bez kasy! - pomysł na promocję wydarzeń (jako główny powód nie uczestniczenia w wydarzeniach artystycznych organizowanych przez dom kultury podawano brak środków.
• udział w kulturze wynagradzany finansowo
• cykl zajęć dla ludzi, którzy nie mają czasu.

Trzecie Spotkanie diagnostyczne - Spotkanie z grupą fokusową młodzieży

Spotkanie z  grupą młodzieży miało miejsce 10 czerwca, ale już w maju odbyło się kilka spotkań z młodymi ludźmi, którzy pytali o możliwość aplikowania w konkursie „Drugi Obieg”.

Zadaliśmy młodzieży następujące pytania:

• Czy jest w mieście dla młodych miejsce do komunikacji swoich potrzeb?
• Czy seniorzy chcą zrozumieć młodzież ?
• Czy kultura jest na co dzień, czy od święta ?
• Jak powinna wyglądać nowa kultura ?

Propozycje i odpowiedzi:

• „Aby załatwić wydarzenie kulturalne trzeba mieć znajomości”, „idziemy do prezydenta”
• Nie ma pełnomocnika prezydenta ds. Młodzieży
• Ławki są potrzebne.
• O projekcie Drugi Obieg: „Nie słychać o punkcie zgłaszania”
• żeby coś zrobić w kulturze trzeba się wysilić, kombinować.
• „Młodymi trzeba umieć się zajmować”: - trzeba być otwartym, szczerym, dotrzymywać obietnic
• Zdaniem seniorów: „Jak ktoś ma tatuaż to jest zły”
• O seniorach „dlaczego my mamy ich zrozumieć, a oni nas nie ?”
• Czasami seniorzy bywają nietolerancyjni.
• Nauczmy seniorów tolerancji.
• Kultura regularnie, zamiast incydentów kulturalnych
• Bez kasy da się robić kulturę, (imprezy składkowe).
• Więcej tolerancja dla kibiców

Pomysły na wydarzenia kulturalne:

Grafitti z warsztatami dla seniorów („seniorzy narzekają, że to brzydkie, bo nie rozumieją”)
- Nauka tatuażu (na świńskiej skórze) dla seniorów.

Nowa kultura:

• grafitti
• tatuaże
• kibice
• muzyka ( hip hop), dupstep ( spotkanie międzypokoleniowe muzyczne)
• miejsca ( Amelung)
• inne funkcje miejsc do grilla:
• przestrzenie ( leżaki dla rodziny)
• dizajn z palet
• majsterkowanie
• Warsztaty cykliczne, gdzie młodzi ze starszymi mogą wymienić się pomysłami, poglądami, umiejętnościami.

Badania niezależnego eksperta

Niezależny badacz poddał  analizie materiały zebrane w pozostałych badaniach i wyodrębnił postulaty wspólne dla wszystkich grup. Przeprowadził również rozmowy indywidualne z mieszkańcami.

Pytania badawcze:

• Jakie są zainteresowania i pasje mieszkańców dzielnicy oraz jak spędzają czas wolny?
• Jaki jest ich stosunek do Domu Kultury „Batory”?
• W jaki sposób spędzają czas mieszkańcy dzielnicy Batory ?

Odpowiedzi respondentów można podzielić na trzy obszary:

1. miejsca do wspólnego spędzania czasu
2. opis przyczyn, dla których młodzi ludzie nie przychodzą do domu kultury
3. sytuacji ekonomiczno - społecznej mieszkańców dzielnicy

Rozmowy badacza z mieszkańcami

Postulaty diagnostycze:

• promować nieodpłatną kulturę i możliwości aktywnego kreowania różnych czasem prostych form uczestnictwa w kulturze
• Uruchomić węzły komunikacji między seniorami, a młodzieżą na partnerskich zasadach
• Zadbać o promowanie przyjaznej przestrzeni jako elementu lokalnej kultury (park przy ul. Farnej, ul. Jagiellońska, Wzgórze Hugona)
• Aktywizować ludzi z pomysłami i dawać im przestrzeń do działań
• Promować oddolne działania mieszkańców za pośrednictwem lokalnych instytucji i mediów

Zdiagnozowane grupy:

• Klub seniora Serce
• Chorzowska Strefa Wolontariatu
• Młodzi aktorzy działający przy Klubie Sztygarka
• Chorzowska Inicjatywa Społeczna
• Ekolodzy
• Miłośnicy Rowerów

Spotkanie konsultacyjne i upowszechniające ideę inicjatyw lokalnych „Głos społeczności”

Największą otwartą przestrzenią w mieszalnej części dzielnicy Batory jest plac osiedlowy przy ul. Granicznej. Tam właśnie 1 czerwca zorganizowaliśmy wydarzenie pt. „Głos Społeczności”. Wydarzenie to odbyło się dzień po Festiwalu Młodych SPLOT - koncercie, który promował nowe formy animacji poprzez kulturę ludową. Połączenie tych dwóch wydarzeń wzmocniło ich wzajemną promocję i przyczyniło się do dużej ilości uczestników. Drugiego dnia było ich ponad tysiąc. W czasie imprezy na dużej plenerowej scenie prezentowały się amatorskie grupy artystyczne, wywodzące się z różnych instytucji i środowisk, również z MDK Batory. Prowadzący imprezę informował o idei projektu „Drugi Obieg” i możliwości ubiegania się środki na inicjatywy mieszkańców w dziedzinie kultury. W czasie wydarzenia uruchomiony został punkt konsultacyjny, w którym mieszkańcy mogli dowiedzieć się o szczegółach projektu. Tam również prowadzono animacyjne plastyczne i warsztaty mające na celu uruchomić inicjatywy mieszkańców. Mieszkańcy mieli wspólnie z dziećmi napisać i namalować swoje pomysły na kulturę i na działania domu kultury.

Postulaty mieszkańców zebrane w punkcie konsultacyjnym:

• Plac zabaw dla dorosłych,
• warsztaty etnodizajnu,
• turnieje gier komputerowych,
• wspólne wyjazdy na wydarzenia kulturalne do innych miast,
• warsztaty dla mam z dziećmi pozostającymi przed południem w domu,

Spotkanie zespołu konsultacyjnego podsumowujące wyniki diagnozy

Po zebraniu wyników poszczególnych badań Zespół Konsultacyjny wybrał, postulaty diagnostyczne, które zostaną wykorzystane jako wytyczne przy opracowaniu regulaminu wyborze wniosków na inicjatywy lokalne. Zespół wymienił się również relacjami z działań towarzyszących projektowi (spotkania indywidualne, analiza opracowań zewnętrznych wizyty w mediach, audycja radiowa w Radio Katowice poświęcona kulturze realizowanej oddolnie).

Jako rekomendacje po procesie diagnostycznym wybrano:

• Poszukiwać nieodpłatnych form uczestnictwa w kulturze
• Nie oceniać kultury realizowanej oddolnie wyłącznie z uwagi na poziom artystyczny, ale również na poziom i sposób angażowania ludzi do wspólnych działań
• Uruchomić węzły komunikacji między seniorami, a młodzieżą na partnerskich zasadach
• Wybierać te inicjatywy, które biorą pod uwagę przestrzeni jako element lokalnej kultury
• Ludziom z pomysłami pomagać poprzez warsztaty i wsparcie w postaci wskazywania sposobów realizacji
• Promować międzypokoleniowe projekty
• Wspierać działania na pograniczu kultury i promocji racjonalnego, bezpiecznego i zdrowego trybu życia

Podsumowanie

Pracownicy merytoryczni Miejskiego Domu Kultury BATORY, nie posiadają przygotowania socjologicznego do prowadzenia diagnozy społecznej, nie są na co dzień badaczami zmian społecznych, a raczej wykonują żmudną codzienną prace próbując trwale, pozytywnie zmienić społeczność dla której pracują. Nie są nam jednak obce działania zmierzające do poznania potrzeb i potencjałów mieszkańców naszego Miasta. 

Realizacja diagnozy w ramach projektu „Drugi Obieg"  miała - w odróżnieniu od prowadzonych przez nas wcześniej badań przynieść odpowiedź jakie samodzielne inicjatywy mieszkańców Chorzowa czekają na swoją realizację i nie mają do tej pory wsparcia instytucjonalnego. Poszukiwaliśmy też lokalnych liderów takich inicjatyw.

Badania nie miały charakteru statystycznego, trudno też o twarde matematyczne wyniki. Mamy jednak sporo wskazówek do wykorzystania w najbliższej pracy, a postulaty diagnostyczne znaczenie ułatwiły nam wybór pięciu z pośród 25 zgłoszonych inicjatyw. Wiemy też, że niektóre z inicjatyw, które nie otrzymały wsparcia w ramach programu powinniśmy promować, ze względu na to że spełniają oczekiwania mieszkańców..

Zespół Konsultacyjny:

Aleksandra Krzyżanowska, Anna Wietecha, Tomasz Ignalski, Iwona Kusak, Alina Hałoń, Magda Sekuła

W miesiącach wrzesień - październik 2014 realizowane były następujące projekty:

1. Slow Food Bazar
2. Chorzów: Jak brzmi miasto?
3. Kamerlik
4. Malowany Śląsk
5. Bezpieczny mieszkaniec